Еліміздің саяси белсенділері тақтасындағы фигуралардың бірі - бодибилдер, трансгерденлердің құқығын қорғаушы болып жүрген адам, қуыршақ сүйгіш Юрий Толочко туралы жұртшылық не біледі? qazpolit.org ресурсының мәліметі бойынша, ол 1985 жылдың 9 қаңтарында Украинада туған. 1990 жылдан Қазақстанда тұрады. Ақын, режиссер, актер. «Режиссура» мамандығы бойынша өнер магистрі. Актерлік, шешендік, опера сыныбы, теледидар өнері бойынша жаттықтырушы. Зілтемірді жатып көтеруден Қазақстан Республикасының спорт шебері. Бұрын «Лампа и дымоход» (Мәскеу), «Артбухта» (Севастополь) әдеби журналдарының редакторы болған.

Ақын махаббаты

Өкінішке қарай, Толочко — ақын, режиссер және актер Қазақстанда аса танымал емес. Ол әлеуметтік желілерде өзінің махаббат тарихын айта бастағанда ғана атақ жинай бастады. Ғашық болуымен емес, бірақ оның таңдауы Марго қуыршақ болды.

Алайда, іздеп көрсеңіз, ол туралы адамға тән егжей-тегжейлі және толық әңгімелер таба аласыз. Ақпараттық ресурстардың бірі ол туралы былай жазды: «Юрий Луганск облысында, Рубежное қаласында дүниеге келген. Бірақ бала бес жаста болғанда, отбасы Қазақстанға көшіп келді, себебі оның анасы Қазақстаннан шыққан. Бала кезінен ол спортпен шұғылданды, бірақ оның әуестігі арасында музыка да болды. Ол музыкалық колледжде оқыды, онда ол аккордеон ойнауды үйренді, содан кейін университетке түсіп, драма режиссурасын оқыған. Юрий бакалавриат пен магистратураны бітірді. Қазіргі уақытта ол осының бәрімен айналысады. Айтпақшы, университетті бітіргеннен кейін ол Қазақ ұлттық өнер университетіне жұмысқа орналасты. Юрий студенттерге бірнеше пәннен сабақ берді.

Назар аударыңыздар! Алайда жігіт спортты тастаған емес. Ол шамамен он сегіз жыл бұрын бодибилдингпен айналыса бастады. Осы жылдар ішінде Юрий айтарлықтай жетістіктерге жетті. Ол әлем чемпионы атағын, сондай-ақ жатып зіл көтеруден спорт шебері атағын алды. Қазір Юрий өзінің спорттық формасын сақтау үшін спортпен шұғылданып жүр, сонымен қатар басқа спортшыларды жаттықтырады». Сондай-ақ, бұл ресурста ол спорт пен әдеби белсенділік айтарлықтай табыс әкелмейтінін, ол мұның бәрін жай хобби деп санайтынын жазған. Табысты Толочко оқытушылығы мен режиссерлігінің арқасында тауып жүр. Оның айтуынша, ол өзіне жақсы табыс әкеледі, бірақ әлі де өсетін бағыт жоқ емес.

Ол түрлі бағытта жұмыс істеуіне де, танымалдыққа жеткеніне де қарамастан, «нағыз атақты Юрий өз қызметіне байланысты емес, сүйіктісінің арқасында тапты».

Маргомен эпосы бірнеше жылдан бері созылып келеді. Ол өзінің ізбасарларына қуыршақпен бірге тұрудың қуанышы қандай болатынын да әңгімелейді. Ол оған пластикалық операцияны қалай төлегенін, қалай ұсыныс жасағанын, оған қалай үйленгенін, үйлену тойынан кейін бұзылып, содан кейін ол Маргомен ажырасқанын мәлімдеді, сөйтіп ол бірден бірнеше «қыздар» алуға шешім қабылдаған. 2007 жылы жігіттің арманы осындай болды. Содан кейін 17 жастағы ақын туралы БАҚ былай деп жазды: «Ю.Толочконың 2005 жылы жарық көрген өлеңдер кітабының атауы қарапайым болды. Қарапайым және сонымен бірге қызықты — „Бордель“. Ондағы өлеңдер циклін градация бойынша орналастыруға болады („Святилище“, „Театр“, „Трущобы“, „Бордель“), бірақ Юрий ерекше, авторлық логиканы артық көрді. Бұл кітаптағы кейбір мәтіндерді Владимир Дальдың сөздігімен ғана түсінуге болады, өйткені Юра тірі ұлы орыс тілінің сөздерінен құрап өлеңдер жазды!».

Юрий Толочконың қуыршақ Маргомен хикаясы ненің әсері болғаны белгісіз: нағыз сезім бе, әлде қоғамға жасалған сұмдық троллинг пе немесе даңқ жинаудың амалы ма екен. Соған қарағанда, Толочко актер ретінде көріне алмай, дарынын өмірге әкеліп, үлкен бір театрға айналдырды ма екен. Себебі оның «спектакльдері» әрдайым жалғасып тауып отырады.

Итбалық трансгендердердің құқығын жақтайды

2020 жылдың қыркүйегінде Инстаграмда бір қызық видео пайда болды: онда Юрий Толочко итбалық болып киінген. Ол ағашқа ұқсаған затпен қаруланып, көшедегі адамдарды ұрған. Бұл әрекетін ол «Бұл сендерге итбалықтардың кегі» деп түсіндірген.

Бұл акция жануарларға қатысты зорлық-зомбылыққа қарсы бағытталған. Осылайша ол қала тұрғындарының назарын Ақтау тұрғындарының Каспий итбалығын ұрып-соғуының резонанстық жағдайына аударуға шешім қабылдапьы. Табиғатты қорғаушы наразылықтың ерекше әдісін таңдады. Ол итбалық костюмін киіп, өтіп бара жатқан адамдарды таяқ тәрізді ойыншықпен ұрған. «Гуманизм акциядан басталады және бұл менің нақты пікірім. Алдымен біреу жануарды ренжітеді, содан кейін ол адаммен де солай жасай алады. Каспийде итбалықтарды таяқпен ұрған кездегі қаталдық естеріңізде. Сондықтан бүгін мен итбалық боламын, мен де таяқпен ұрамын, тек адамдарды», — деді Юрий Толочко видеохабарламасында.

Ал көп өтпей, Толочконың өзі таяқ жеді. 2020 жылы 31 қазанда ол саяси реформа үшін және саяси репрессияға қарсы өткен митингіге келген. Ол бұл шараға әйелдің көйлегін киіп, каблук киіп, опа-далаппен боянып, парик киіп, колонияда қылмысы үшін жазасын өтеп жатқан трансгендер-әйел Виктория Берікқожаеваны зорлауға қарсылығын білдіріп келгенін мәлімдеген. Бұл трансгендер-әйел сол колонияда зорланған. Митингіге шыққандар Толочконы ҰҚК агенті деп атап, оған жұдырық ала жүгірген.

Митингті ұйымдастырушылардың бірі, құқыққорғаушы Бақытжан Төреғожина Юрий Толочконың әрекетін биліктің арандатуы деп бағалайтынын айтты. Тағы бір құқыққорғаушы — Данияр Хасенов тіпті оқиғалардың хронологиясы туралы егжей-тегжейлі талдау жүргізді, осылайша ол «Юрий Толочконың іс-қимылын Назарбаев режимін бейбіт наразылықтарға тыйым салуда негіздеу үшін ҰҚК қызметкерлерінің алдын ала жоспарланған арандатуы ретінде бағалауға болатынын көрсетеді» деп мәлімдеді.

Сонымен қатар, Хасенов «үгіт-насихат БАҚ-тары еуропалық және америкалық дипломаттардың көз алдында 31.10.2020 наразылықтың беделін түсіру үшін арандатуды қалай қолданғанын егжей-тегжейлі көрсетті».

Ұйымдастырушыларға жанашыр ресурстар Юрий Толочко «Nur Otan партиясымен ынтымақтастығын жасырмайды: әлеуметтік желілерде, мысалы, Nur Otan партиясының 01.10.2020 съезінен оның фотосуретін табуға болады» деп жазды.

Олар «билік арандатушылар мен атақтарды журналистерге, құқыққорғаушылар мен белсенділерге шабуыл жасау үшін жүйелі түрде қолданады. Бұл жағдайда оқиғаның билік үшін ауырлығын және халықаралық бақылаушылардың қатысуын ескере отырып, танымал суретші іске тартылды» деген тұжырымын айтқан.

Сондай-ақ, бұл ресурстар «Юрий Толочко мұндай арандатуларға қатысқанына» өкініш білдірді, өйткені «өнер бейбіт азаматтарды қудалауға және репрессияға ықпал етпеуі керек». 2020 жылдың желтоқсанында Юрий Толочко АҚШ елшілігінің ғимаратына келіп, суықта белбеуін шешіп, дуалға қолын байлады. Ол зорлық-зомбылықты айыптауға шақыратын транспарантты іліп қойды.

Толочконың айтуынша, ол бұл әрекетті 31 қазанда әйелдер бейнесінде болған демократиялық митингке қатысушылардың агрессиясына байланысты ұйымдастырған.

«Содан кейін олар маған агрессивті түрде қарады, былапыт сөз айтып, итеріп, ұрып-соғып, қуып жіберді. Дискриминация тек сыртқы түрі бойынша болды. Мен Аманда образында болдым. Мені айыптап шықты, бірақ дәлел келтіре қоймады. Митингті ұйымдастырушылар қорлаудың катализаторы болды. Қорлау бүгін де жалғасып жатыр», — деп жазды Юрий Толочко өзінің Instagram-аккаунтында.

Оның айтуынша, ұйымдастырушылар кешірім сұрамаған, сондықтан ол осы акцияны ұйымдастыруға шешім қабылдаған. Сосын ол бұл шараны өткізу орны ретінде неліктен АҚШ елшілігін таңдағанын былай түсіндірді: «Бір жарым апта бұрын мен батыс елдердің елшіліктеріне, Халықаралық ұйымдарға хат жібердім, онда мен бұл жағдайды анықтап, зорлық-зомбылыққа жауап беруді өтіндім. Жауап жоқ, бірақ мен жауап болғанын қалаймын».

Айта кетейік, кейбір диван сарапшылары белгілі бір тұжырымын айтып қалды: Юрий Толочко осындай перфоманстарымен қоғам назарын аударып, «мейнстримге айналып қойған Қожалиева мен Төреғожиналардан да асып түсе алады».

Олардың ойынша, Толочко өте қауіпті шаралар өткізіп жүрсе де, сауатты идеяларын айтады, осы арқылы өзіне назар аудартады, осылайша өз идеяларын сіңіре алады, ал бұл әрекет «бұрыннан белсенді тұлғаларға ұнай қоюы екіталай».

Жейде сайлаудың әділ өтетінінің символы ма?

Бұл тұжырымдардың да ішінде шындық бар шығар. Алматыда таяуда өткен феминистер шеруінде Бақытжан Төреғожина әлеуметтік желідегі парақшасында былай деп жазды: «Ертең #8наурыз шеруіне барамын. Алматы қаласының әкімдігі митингіге шыққандарға қарсы кезекті арандату жасамайсыздар деген үміттемін. Өткен жолы мұндай ештеңе болмайды деп уәде беріп, ант суын ішсеңіздер де, митингіге Толочко келді. Айтпақшы, сол батыр қазір қайда? Адам құқықтарымен айналысу райынан қайтып қалды ма? Мұндай шоуды ертең қайталамайтын болыңыздар!».

Төреғожинаның бұл жазбасына Жанара Ахмет жабысты да қалды: «БЛЭТ! „Құқыққорғаушы“ Төреғожинаға тағы бір мәрте айтайын! Юрий Толочко митингіге ҚҰҚЫҚ ҚОРҒАУ АКЦИЯСЫМЕН келді! ҰҚК қызметкерлері трансгендер әйелді зорлаған соң оны қолдауға келді!

Блэт! Блэт! Блэт! Ертең феминдер бір жыл бойында дайындаған шеру өтеді! 20 жылғы құқыққорғау қызметіңізде ӘРКІМНІҢ ДЕ ҚҰҚЫҒЫ ТЕҢ екенін түсіне алмасаңыз, кеңеске оралыңыз, Бақытжан Төреғожина! Сіздің аңсап жүрген кеңестік дәуіріңіз шыншыл адамдардың талайының обалына қалған.

Блэт, осы бір оппозициялық тығырық діңкелетіп бітті-ау, оппозиция да, құқыққорғаушылар да, Назарбаев та ӨЗ ГЕР МЕЙ ТІН шаршатты! Сіздер сияқты надандардың қасында Толочко — нағыз батыр!».

Толочконың тағы бір белсенді қорғаушысы бар — белсенді Камилла Шоқанова, ол митингіде таяқ жеген Толочконы жақтап шыққан.

Ал, батыр Толочко 2021 жылғы қаңтардағы басты саяси оқиға — парламенттік сайлауды назардан тыс қалдырмады. Ол сайлау учаскесіне жейде, шорты киіп, басын көк түспен бояп келді. Ол өзінің киімін былай деп түсіндірді: «Мен сыртқы түрі, көздің өлшемі, терінің түсі, ойлау тәсілі, гендерлік сәйкестік, жыныстық ориентация бойынша ешқандай дискриминация болмағанын қалаймын — біздің елімізде барлығы өзін қорғалған сезінгенін қалаймын. Мен бүгін осы футболкамен келіп, бұл менің сайлаудың ашықтығына шақыруым».

Бір сөзбен айтқанда, Юрий Толочко жақсы актерге өз талантын көрсетуге ештеңе кедергі келтірмейтінін дәлелдеуден шаршамайды.