Ринат Кибраев не тындырып жүр?

none

Қазақстанның саяси және медиа сахнасында популистік ұран тастап, елге танылудың оңай жолын таңдаған кейіпкерлердің бірі, блогер Ринат Кибраев сонымен қатар секс-притон ұйымдастырушы болғанымен танымал. Ашақ дереккөздердегі жарияланымдарға негізделген qazpolit мәліметі бойынша Ринат Кибраевты блогер-дау деп атауға болады: ол жүрген жерде дау болады. Көп жағдайда белсенді Кибраевтың өзі провокатор болып шығады.

Төрт адамнан тұратын жаппай наразылықтар

Ринат Кибраевтың есімі БАҚ-та алғаш рет 2009 жылы сәуірде шықты. Сол кезде «Ар.Рух.Хақ» құқыққорғау ұйымымының белсенділері оқушылар мен студенттерді есірткіге міндетті сынауды заңнамаға енгізуді қарастыратын түзетулер Мәжіліске жеткеніне байланысты жастар ұйымдарының бірнеше өкілімен Алматыдағы Республика алаңында журналистермен кездескісі келген.

Бірақ «Бақытжан Төреғожинаның лидерлігімен жиналған үш жас» тағы да Бостандық аудандық ІІБ-де бірнеше сағатын өткізуге мәжбүр болды. Бір апта бұрын да осы үштік мұнда болып қайтқан. «Кеңседен шығаберісті бізді ұстап әкетті. Полицейлер ұялы телефонымызды алып қойғысы келді. Бұл жолы неге ұсталғанымызды сұрағанымызда олар: "алаңға жиналуға жұртты үндеген электрондық хабарлама үшін" деп жауап берді. АІІБ-де түсініктеме жазудан бас тарттық, сосын екі сағаттан кейін бізді босатты», — деп жазды сол кезде Төреғожина.

Сол жастар ұйымдары өкілдерінің бірі дәл осы Кибраев болып шықты, ол журналистерге былай деп пікір білдірген: «Қанда есірткі бар-жоғын тамырдан алғысы келіп жатыр. Бірақ шымкенттік жағдайлар қайталанғанын қаламаймыз, ол кезде балалар СПИД жұқтырған. Одан қалды, жеке деректер тарап кетуі мүмкін. Ал егер сыналған адам нашақор болып шықса, ол өз ортасынан шеттетіледі».

2009 жылдың 30 қыркүйегінде сотталған құқыққорғаушы Евгений Жовтисті қолдауға арналған наразылық акциясы өтті. Оның қатысушылары — Жанна Байтелова, Ольга Уразбекова және Студент Ринат Кибраев сол күні ұсталып, оларға айыппұл салынды.

2010 жылдың қазан айында төрт алматылық студент үнқағаз ұстап, әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетіне келді. Олар досы Ринат Кибраевты қолдауға арналған наразылық акциясын ұйымдастырды. Оған университет басшылығы басқа оқу орнынан ауысып келуден бас тартқан.

Ринат Кибраев «Қайнар» университетінде «құқық және экономика негіздері» мамандығы бойынша мемлекеттік грантта оқып жатқан. Алайда оның тобы студенттердің жетіспеуіне байланысты жабылды. Содан кейін Ринат ҚазҰУ-ға ауысуды шешті. 1 қыркүйекте ол жаңа университетке оқуға келді, ал 6 қыркүйекте оны оқу ісі жөніндегі проректор шақырып, қате болғанын хабарлады.

ЖОО өкілдерінің ешқайсы плакаттармен наразылық білдірушілерге шықпады. Осы кезде Кибраев оқудан шығарылуының экономикалық және саяси себептері барын мәлімдеді. Біріншісі ол университет қызметкерлеріне пара бермегеніне, екіншісі — оның түрлі жастар ұйымдарына қатысуына қатысты болды.

2011 жылдың шілде айының соңында адам құқықтары жөніндегі Қазақстандық Халықаралық бюроның сайтында Кибраевтың үндеуі жарияланды, онда «Қайнар» университетінің студенті Ринат Кибраев саяси себептер бойынша оқудың соңғы курсында оқудан шығарылғаны айтылады.

«Менің Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-мен шексіз дау-дамайларым болды. Оның басшылығы мені қасақана себептермен заңсыз шығарған. Мен өзімнің туған "Қайнар" университетіне оралдым, проректорлар мені қолхаттарға қол қоюға мәжбүр етті, онда мен саяси қызметтен бас тартуым керегі жазылған, атап айтқанда: митингілер мен наразылық акцияларына қатыспауым керегі жазылған, бірақ мен мұндай талаптарды орындаудан бас тарттым және университет сессияны тапсыра алмауым үшін маған барлық кедергіні жасады (ҚазҰУ-мен болған дау-дамайға байланысты мені бірінші семестрдің ортасында "Қайнарға" қайтарды, сол себепті мені емтиханға кіргізбеді).

Қаңтар айында мен ауыр апатқа ұшырадым, бетім мен басымды жарақаттап, Қалқаман емханасында бір айға жуық жатып қалдым, денсаулығымды қалпына келтіру үшін тағы екі ай қажет болды, бірақ тіпті осындай ауыр жағдайда да мені университетке шақырып, оқудан шығарылатынымды айтып, қорқыта бастады. Университеттегі жиналысқа ректордан басқа ЖОО-ның барлық жоғары басшылығы қатысты және олар менің өтінішке қол қоюымды талап ете бастады, онда емтихандарды толық ақшалай баламада қайта тапсыруға міндеттенеді екенмін!» — делінген үндеуде.

Әрі қарай белсенді «Қайнар» университеті әкімшілігінің барлық «күнәсын» және қоғам қайраткері ретіндегі жетістіктерін атап өткен. Мысалы, ол ЖОО аумағында тегін білім беру бойынша акцияны қалай өткізуді жоспарлағанын айтты, «бірақ акция күні университеттің бірнеше факультеті студенттерді кураторлар мен декандардың бақылауымен кабинеттерге қамады», ал ЖОО аумағына проректор Қалағановтың нұсқауы бойынша «көптеген полиция, ІІД және ҰҚК өкілдері» келді».

«Декандар маған үнемі егер менің оппозициялық қызметім болмаса, онда сабақты жабу қиын болмас еді дейді. Қауесеттерге сенсек, кейбір факультеттердің декандары үнемі банкеттер ұйымдастырып, мемлекеттік аттестаттау комиссиясының мүшелерін саунаға апарады, бұған қайтарым ретінде олар осы жеке университеттің барлық инфрақұрылымдық жағдайын байқамауы керек», — деп жазды Кибраев. Белсенді өз тағдырының барлық қиындығын былай сипаттаған: коммерциялық негізде оқуға мүмкіндігі жоқ, бірақ оқуды емес, бостандықты таңдаған ауылдық. Өйткені, «бостандық пен ар-ождан — адал адам бұл қасиеттерден ада емес!». Кибраев өзінің үндеуін философиялық тұрғыда аяқтады: «егер өмір үнемі күрес болса, онда жекпе-жектен басқа ештеңе қалмайды».

2012 жылдың наурыз айында студенттердің тәуелсіз кәсіподағы «ЖОО-лардың жемқорлық рейтингін» құрастырды. Өзін-өзі жариялаған кәсіподақтың көшбасшысы Ринат Кибраев былай деп мәлімдеме жасады: «Алматыдағы ең жемқор университеттер – Асфендияров атындағы медициналық университет, Орталық Азия университеті, Қонаев атындағы институт және "Тұран" университеті. Ал ең жемқорлық жоқ ЖОО — ҚБТУ және КИМЭП".

Сонымен бірге, Кибраев бұл мәліметтерді тек университет басшылығына ғана беретінін айтты, бәрі папкасында-мыс — мекенжайы, келуі, жемқорлардың аты-жөні.

Сәтсіздіктен көз ашпаған

Қазақстандық оппозицияның мастодонттары арасында өзіне ықпалды меценат таппаған Ринат Кибраевтің күрделі оппозициялық жолын жеке атап өткен жөн.

Алдымен ол Жанболат Мамайға және оның «Рух пен тіл» сөзін тырнауға тырысты. Ол Қазақстанның Кеден одағына кіруіне қарсы митинг дайындады. Ибраев Мамайға мүмкіндігінше көп жас жинауға уәде берді, тіпті белгілі бір үгіт-насихатын да жүргізді, бірақ соңында ол митингке шықпай қалды.

Осы оқиғадан кейін Кибраев ұлттық патриот болуды тоқтатты және Айнур Құрмановпен достасып, социалиске айналды. Соңғысымен Кибраев "Алға!" партиясының жетекшісі Владимир Козловпен танысты. Ол бұл таныстығына қатты қуанған, бірақ ҚазҰУ ауласындағы «төрт адамдық акциядан» кейін одан тез көңілі қалды. Ринат Кибраевтың наразылықтарға бұқараны тарта алмайтыны белгілі болды.

Бірақ Кибраев өзіне қатысты шу шығара береді. Мысалы, 2013 жылдың тамызында ол өзіне жасалған шабуыл, ұрлау және қорқыту туралы мәлімдеді. 23 тамызда, сағат 22.00 шамасында Алматы орталығындағы аулалардың бірінде оған бетперде киген белгісіз сегіз ер адам шабуыл жасаған-мыс.

«Мені көлікке отырғызып, қаладан тыс жерге алып кетті. Менің басыма қап кигізіп, Астанаға қарай шамамен бір-екі сағат жүрдік. Тоқтады, олар мені көліктен лақтырып жіберіп, маған тапаншаларын тақады. Қарумен қорқытып, өзіме қабір қазуымды талап етті. Егер мен азаматтық белсенділікті тоқтатпасам, өлтіріп кетеміз деп қорқытты. Олар егер мен Алматыдан 24 сағат кетсем, мені енді мазаламайтынын айтты. Олар маған емес, жаныма оқ атты. Мен патрондары бар-жоғын түсіне алмадым», — деді Кибраев.

Ұрлап кеткендер оны далада қалдырып кеткен, ол жерден тасжолға жетіп, Алматыға жол-жөнекей жүріп жатқан автокөліктердің бірімен жетіпті. Кибраев полицияға ұрлау және қорқыту туралы арыз жазды, мұны Алмалы аудандық ішкі істер басқармасы да растады. Ақыр соңында олар ұрлаушыларды таппады, дегенмен олар шын мәнінде өмірде жоқ болуы да мүмкін.

Бірақ енді осы үлкен «қылмыстан» кейін де оппозиционер Кибраевқа деген қызығушылық ояна қоймады.

2014 жылдың ақпан айында Кибраев дәл өзіндей қарсы шығушы бірнеше адаммен Алматы әкімі Ахметжан Есімовтің блогерлермен кездесуіне қатысуға тырысты. Алайда, керемет дастарханның орнына олар арнайы қабылдағышқа баруға мәжбүр болды: Дмитрий Щелоков, Ринат Кибраев және Нұрәлі Айтеленов 10 тәулікке қамауға алынды.

«Біз наразылық білдіруге келдік. Оның (Есімов – еск.) блогерлермен түскі асы ресейлік блогер Варламовтың жарияланымына реакция болды, ол Алматыда табысы жоғары адамдар ғана қалыпты өмір сүре алатынын мәлімдеген. Әкім шара қолданудың орнына блогерлерді бейресми шақыру бойынша жинайды, қазір анықталғандай, өзінің жеке қаражатына және жұмыс уақытында болған екен.

Біз Есімовтен ақша алу үшін барған жоқпыз, ол 2-3 мың доллар таратты деген қауесет бар, бірақ бұл расталмаған ақпарат. Біз тіпті тамақ ішпедік. Біз әкімнен қаланың өзекті мәселелерін неге шешпейтінін сұрағымыз келді. Бастапқыда бізді жібермейтінін білдік», — деді Кибраев босатылғаннан кейін.

Ал оның досы Дмитрий Щелоков бұл үштік туралы саяси тұтқын деп атай бастады.

«Бізде плакаттар болды, бірақ біз оларды бірден ашпадық. Біз секьюритиге бізді кіргізуді сұрап келдік. Біз тіпті осы мейрамханада үстелге тапсырыс беру үшін ақша жинадық. Сол күні менде рұқсат етілмеген акциялар өткізгім келмеді, өйткені мен сол күні үйленуім керек еді – неге 10 күнге отыруым керек?

Мен ұзақ уақыт саясатпен айналысып келемін және қамауға алу немесе айыппұл салу қаупі бар екенін білемін. Сағат 17:00-де мен қол қоюым керек еді, ал көп ұзамай қалыңдық босануы керек еді. Сонымен, бізді кіргізбеді, біз плакаттарды ашып, егер әкім болмаса, кем дегенде блогерлерге айқайлауға тура келді. Мен өзім: "Есімов, қарды тазалаңыз!" деп айғайлағым келді. Бірақ бұл экстремистік ұран ма? Содан кейін полиция келді, әрі қарай не болғанын бәрі біледі», — деп еске алды Кибраев.

Бірақ Нұрәлі Айтеленов, Ринат Кибраев және Дмитрий Щелков арнайы қабылдау бөлмесінде де тыныш отыра алмады. Кейін анықталғандай, жастар Алматы қаласы ІІД жанындағы әкімшілік қамауға алынғандарға арналған мамандандырылған қабылдау орнында (СПАА) отырыпты, ал мұнда «Целинный» кинотеатрының жанында бірнеше адамды қағып кеткен Мақсат Үсенов жазасын өтеген.

«Менімен бірге көрші №1 камерада жүргізуші Мақсат Үсенов отырды, ал ол камерада отырады, бізден айырмашылығы – алты орындық камерада, ол әпкесімен, анасымен, ал соңғы рет ағасымен бірге отырды. Камерада есіктер әрдайым ашық және Үсенов "мемлекеттік харчалармен" емес, "VIP тұтқынға" лайықты тамақпен қоректенді. Барлық жерде дискриминация», — деп жазды Кибраев. ІІД өкілдері мұндай мәлімдемелерді жоққа шығарды, ал Үсенов бұл үштіктің үстінен ол туралы жалған ақпарат тарату дерегімен арыз жазды.

Ұлтшылдан сутенерге айналу оп-оңай

2015 жыл Ринат Кибраев үшін оның азаматтық белсенділігіндегі жаңа кезең болды. Оның лексиконында «вата» термині пайда болды, ал украин ұлтшылдарының орыстарға деген көзқарасы оған үлгі болды. Кибраевтың өзі Facebook-тегі парақшасын ұлтшыл посттардан әлдеқашан тазартқан болса да, интернет сол қатал посттарды әлі де тауып бере алады.

Дәстүр бойынша, Кибраев 2015 жылы әйтеуір бір оппозициялық лагерьге кіруге тырысты. Иә, тамыз айында Ермек Нарымбаевпен бірге полиция бөлімшесіне жеткізілді. Ол туралы әлеуметтік желілерде хабарлауды ұмытқан жоқ.

2016 жылдың тамыз айында Алматы қаласының Алмалы аудандық соты притон ұйымдастырды деп айыпталған Ринат Кибраев пен оның әйелі Сайран Бекбергенованың ісі бойынша үкім шығарды. Әрине, кейінірек Кибраев мұны саяси тапсырыс деп жазады. Ал, сол кезде тергеуде бұл белсенді мен оның әйелі ашқан массаж салонында қызметкерлер клиенттерге интим қызметін көрсеткені анықталған. Сотқа дейінгі тергеу кезінде ерлі-зайыптының екеуі де алдымен тергеу изоляторында болды, бірақ бірқатар өтініштен кейін жүкті Сайран ешқайда кетпеу туралы қолхатпен босатылды.

Жабық режимде өткен сот процесі барысында сотталушылар іс жүргізу келісімін жасасуға дайын екенін мәлімдеді. Олар үкімді жеңілдету үшін өз кінәсін мойындады, нәтижесінде Ринат Кибраев бір жарым жылға бас бостандығынан айырылды, Сайран Бекбергенова бір жылға бас бостандығынан айырылды, бірақ жүктілікке және жас баланың болуына байланысты сот жазаны екі жылға кейінге қалдырды.

Ал осы уақытта Атырауда Макс Боқаев пен Талғат Аханов ісі бойынша сот процесі жүріп жатты. Отырыстардың бірінде Ринат Кибраев пен Марлан Есілбаев куәгерлік сөз айтты. Куәгерлерден жауап алу қашықтан жүргізілді – Алматы қаласымен бейнеконференцбайланыс ұйымдастырылды.

«21 мамырда Алматыда жер туралы заң жобасына қарсы наразылық акциясы, 6 мамырда Алматыда да наразылық акциясы өткізілуі керек еді. Осы іс-шараларды ұйымдастыру үшін Талғат Аянов Алматыға келді, ол менімен екі күн болды. 3 мамырда біз "Қазжол" қонақүйіне бардық, онда мен Семейден келген қоғам белсендісі Есілбаевты кездестірдім. Алматыда Талғат Жаңа Жер кодексіне қарсы наразылық акцияларын ұйымдастыру үшін қоғам белсенділерімен кездесті. Сол күні кешке біз саунаға бардық. Онда біз демалып, ішіп, жер туралы заңдарды талқыладық, қандай наразылықтар өтуі керегін сөз еттік», — деді куәгер Ринат Кибраев.

Оның айтуынша, Алматыда Талғат Аянов қоғам белсенділерімен кездесулер өткізіп, оларға наразылық акцияларын ұйымдастыру бойынша егжей-тегжейлі нұсқаулар берген.

«Талғат акцияларды өткізуге көмектесетін демеушілер бар екенін айтты. Ол тек Оңтүстік Қазақстанның адамдары екенін нақтылады», — деп атап өтті ол.

Бұрын Талғат Аяновқа $100 мың бергенін мәлімдеген шымкенттік кәсіпкер Тоқтар Төлешов туралы сөз болды. Ринат Кибраев алған ақшаны Талғат Аяновтың мерзімсіз наразылық акцияларын өткізуге жұмсауды жоспарлағанын түсіндірді. «Егер 21 мамырда билік жеңілдіктер жасамаса, онда наразылықтар мерзімсіз болуы керек еді. Мерзімсіз акцияларға шатырлар мен азық-түлік ұйымдастыру қажет. Бұл ақша осы мақсатқа арналған», – деп жалғастырды Кибраев.

Ринат Кибраевтың айтуынша, Талғат Аянов құқық қорғау органдарының тарапынан қудалаудан қорыққан, сондықтан ол қолындағы ақшаның бір бөлігін Есілбаевқа берген.

Кибраевтің сөзін Марлан Есілбаев растады. Ол шын мәнінде Талғат Аяновтан қомақты ақша алғанын мәлімдеді. «3 мамырда Талғат Аянов маған ақша салынған қара пакетті тапсырды. Талғат тек оны құқық қорғау органдары қадағалап отырғанын және ақшаны өзінде сақтаудан қорқатынын айтты», — деді куәгер.

Марлан Есілбаев ақшаны Талғат Аяновтың футболкасына орағанын түсіндірді. Кейін ақша Есілбаевтың Семейдегі пәтерін тінту барысында табылды. Пакетте 50 мың доллар болды.

2016 жылдың желтоқсанында Ринат Кибраев жазаның қалған мерзімі үшін айыппұл төлеп, мерзімінен бұрын босатылды.

Ұсталмас Джо ешкімге де қызық болмай шықты

Кибраев притон ұйымдастыру үшін өз мерзімін өтеген Алматы ТИЗО-нан шыққаннан кейін, белсенді саяси құмарлықтардан да, риторикадан да, Қазақстан бойынша да тіреусіз қалды. Дегенмен, ол өзінің банкетін кімнің есебінен ұйымдастыратыны белгісіз.

Қалай болғанда да, Кибраев қазақстандықтардың барлық ұлттар мен діни преференцияларды біріктіруін жақтай бастады. Ол коммунист Ирина Смирновамен сұхбаттасты, бірақ ол осы идеологияның өкілдеріне мүлдем қарсы.

Кибраев жалақы төленбейтін журналист қызметін іздеді, бірақ қызметтік куәлік керек болды, тіпті «баспасөз» көкірекшесін сатып алуға дайын болды. Ол президенттік сайлауда бақылаушы болып, заңбұзушылық таба алмады. Ол Америка Туын ұстап, АҚШ-ты мақтап көрді. Ол ұлтаралық араздықты қоздырғаны үшін сотталған Манас Бистаевқа жанашыр болды. Мұхтар Әблязовті Жанна Ботаны «тыныштандыруға» шақырды.

Бір сөзбен айтқанда, азаматтық белсенді Ринат Кибраев ешкімге қызықсыз болып қалған соң, өзіне мүмкіндігінше назар аударуға тырысты. Ол тіпті ауыр тақырыптарды айғайлатып, мәні жоқ видеоларын

Айдары: Түтін 17.12.2023 61

Қатысты мазмұн