Еліміздің саясат пен журналистика алаңында көрініп қалуға ұмтылып жүрген белсенділердің бірі Ержан Оразалинов туралы не білеміз? Ашық дереккөздерден ақпарат алатын qazpolit.org ресурсының мәліметіне назар аударсақ, Павлодарда туып-өскен. Қазіргі уақытта Нұр-Сұлтан қаласында тұрады. «Экология әлемі» ҚБ басшысының бұрынғы орынбасары. Қазіргі уақытта ― «Abzhan News» Telegram-арнасының журналисі.

Экология vs Бопсалау

2016 жылғы 20 сәуірде құқық қорғау органдары «Экология әлемі» ҚБ төрағасының орынбасары Ержан Оразалиновты ұстағаны белгілі болды. Қоғам белсендісіне ҚР ҚК-нің 253-бабы 5-бөлігі, 3 және 4-тармақтары ― аса ірі көлемдегі коммерциялық параға сатып алу және бопсалау бойынша айып тағылды. 2017. «Сотқа күдікті Оразалинов ұсталғаны туралы хабарлама келіп түсті. Ол қылмыс жасады деген күдікке ілінген – коммерциялық немесе басқа ұйымда басқару функцияларын атқаратын адамның ақшаны, бағалы қағаздарды, басқа мүлікті заңсыз алуы, сондай-ақ пара алған адамның мүддесі үшін жалпы қамқорлығы немесе қызмет бабындағы қызметі үшін ірі мөлшерде бопсалаумен байланысты», ― деп түсіндірді сол кезде қылмыстық соттың баспасөз хатшысы Гүлсім Ахтаева.

Ержан Оразалинов Павлодарда ұлттық компанияларға, ауқатты бизнесмендер мен олигархтарға тиесілі ірі өнеркәсіптік кәсіпорындарға қарсы сот талап-арыздарын жазумен танылды. Бұдан басқа, ол «Павлодарэнерго» АҚ қосымша турбоагрегат пен генераторды қосымша сүзгілерді орнатпай іске қосуға қарсы болды. «Каустик» АҚ корпусын қайта жаңартуға тыйым салуды талап етті.

Оразалинов Ақсу электрметаллургиялық зауыты мен мұнай коксын қыздыру кәсіпорнын Ақсу мен Павлодардан 50 шақырым жерде тұрғызуға шешім қабылдады. Ол «ПМХЗ» АҚ-ны жоспарлы табиғат қорғау іс-шараларының бағасын көтерді деп айыпталды. Оған қоса, эколог «Богатырь Көмір» ЖШС бойынша тыңдауды жарамсыз деп тануды талап етті.

Сирек жағдайларды қоспағанда, соттар Ержан Оразалиновтың талаптарын қолдамады. Ержан Оразалиновтың өзі баспасөзге оны барлығы жеккөретінін және қылмысын әшкерелегісі келетінін бірнеше рет мәлімдеген болатын.

Сонымен қатар, 2016 жылғы қыркүйекте сот Ержан Оразалиновты «ірі мөлшерде мүлік алу мақсатында бопсалау» бабы бойынша қылмыс жасағаны үшін кінәлі деп таныды және оны бес жылға бас бостандығынан айырды. Үкім жарияланғаннан кейін Оразалинов бірден қамауға алынды. Сотталған адам жазасын жалпы режимдегі колонияда өтеуі керек еді.

Жәбірленуші «Дельта-9» ЖШС директоры Виталий Якусевич болды, ол құқық қорғау органдарына Оразалинов өзінің кәсіпорнына зиян келтіруі мүмкін ақпаратты жарияламағаны үшін одан үлкен ақша талап етіп отырғанына шағымданды. Фирма Павлодар қаласының солтүстік өнеркәсіптік аймағында өнеркәсіптік қалдықтарды қоймалау және өңдеумен айналысады.

Қылмыстық іс материалдарына қарағанда, 2016 жылғы сәуірде Оразалинов «Дельта-9» директорымен әңгіме барысында оған қауіп төндіре бастады, ол тиісті органдарға ЖШС-нің тапсырылмаған есептері туралы арыз жазып, жақын арада кәсіпорында жоспардан тыс тексерістер басталады деп жазды. Үнсіздігі үшін эколог $10 мың талап еткен.

Якусевич қоғам белсендісінің талабымен келісе отырып, бір уақытта тиісті шағыммен аймақтық сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметке жүгінді. 2016 жылдың 19 сәуірінде Оразалинов 1,1 млн тг алған кезде Павлодардың сауда орталықтарының бірінің маңында ұсталды.

Сотта Оразалинов жәбірленушінің оған экологиялық кеңес беруді және қажетті құжаттаманы ресімдеуге көмектесуді сұрағанын түсіндірді. Бизнесменнен алынған ақшаны ол көрсетілген қызметтер үшін төлем деп атады.

Алайда Виталий Яусевич процесс барысында бұған дейін Оразалинов оған «Дельта-9» ЖШС-ін бәсекелес фирмаға сатуды ұсынғанын мәлімдеді. Қалағанына қол жеткізбестен, эколог одан ақша талап ете бастаған. Сонымен бірге, кәсіпкер сотталушыға жұмыс істеуді ұсынғанын мойындады, бірақ ол келіспеді.

Мемлекеттік айыптаушы соттан Оразалиновты жеті жылға бас бостандығынан айыруды сұрады. Жеңілдететін мән-жайлар ретінде айыптаушы сотталушының жағымды мінездемесін, соттылығының жоғын және кәмелетке толмаған төрт баласы барын атап өтті.

Ал эколог өз басынан өткен жайттың бәрін арандату деп атады.

Экологтан журналиске айналған

2022 жылдың сәуір айында «Abzhan News» Telegram-арнасы эколог Ержан Оразалинов Екібастұзға кіреберісте «ЭлектроТрансРеелто» ЖШС-ке тиесілі қоймада жарты тоннаға жуық сынапты тапқанын хабарлады. Ол бұл зат қоршаған ортаға қауіп төндіретінін мәлімдеді және кәсіпорынның жұмысын тоқтатуды талап етті.

ЖШС директоры Владимир Колесников бұл сынап емес, ұсақталған шыны деп хабарлады. «Ол қарапайым сөмкеде жатты, бірақ күз бен қыста ол ағып кетті. Біз қазір бәрін оп-оңай түзейміз. Енді мен бәрі таза екенін дәлелдеу үшін зертханаға тапсырыс беремін. Бізде жүз пайыз экологиялық таза қондырғы бар, бүкіл процесс вакуумда жүреді және қоршаған ортаның ластануына жүз пайыз жол берілмейді. Егер бізде мұндай жабдық болмаса, біз лицензия ала алмас едік», ― деді Колесников журналистерге.

Ол қалдықтардан алынған сынап буы конденсацияланатынын, алынған сынап арнайы мөрленген сейфте сақталатынын хабарлады. «Біз тіпті шамдардан қалған пластикті де тастамаймыз, оны кейіннен қайта өңдеу үшін жинаймыз. Биыл шыны-пластик төсемтас шығаратын желіні іске қосуды жоспарлап отырмыз», ― деді Колесников.

Ал Telegram-арнаның жинақталған сынап туралы ақпаратын бәсекелестердің айла-амалы деп атады.

Маусым айының аяғында Павлодар қалалық сотына «қалдықтарды басқару жөніндегі қазақстандық оператор» компаниясы іскерлік беделді қорғау туралы талап-арызбен жүгінгені белгілі болды. Жауапкерлер ретінде «Abzhan News» желілік басылымы, басылым журналисі Ержан Оразалинов және «Павлодар облысы бойынша экология департаменті» РММ аталды.

Оқиғаға 24 мамырдағы «Abzhan News» Telegram-арнасында Павлодар облысы қаласындағы рұқсат етілмеген қоқыс орындары туралы қоқыс орындарының мекенжайын және экология департаментінің журналистер жариялаған ақпаратты тексеру нәтижелері туралы мемлекеттік органның Instagram-дағы ресми парақшасында жарияланған жауабын көрсете отырып жариялануы себеп болды.

«Қалдықтарды басқару жөніндегі қазақстандық оператор» ЖШС «жарияланымдарда кәсіпорынның іскерлік беделіне нұқсан келтіретін, шындыққа сәйкес келмейтін ақпарат таратылған» деп есептейді.

Осылайша талапкер жауапкерлерден теріске шығаруды талап етті.

2022 жылғы 3 шілдеде жүргізілген арнайы операция нәтижесінде Махамбет Әбжан 50 млн тг алған сәтінде ұсталып, Нұр-Сұлтан қаласының ПД УҰИ-ға қамалды.

«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет БАҚ-та жалған ақпарат тарату қаупімен кәсіпкерлерден аса ірі көлемде ақша қаражатын қорқытып алған азамат М. Әбжанның қылмыстық әрекетінің жолын кесті. М. Әбжанның басқа да осындай қылмыстарға қатысы бар-жоғы туралы ақпарат тексеріліп жатыр», — делінген Антикораның хабарламасында.

ҚР ҚІЖК 201-бабына сәйкес өзге ақпарат тергеу мүддесінде жария етуге жатпайды.

Әбжанды қорғауға дереу адвокат Бауыржан Азанов өз еркімен келісті, оның қоржынында жеңілген істер жоқ, бірақ PR мен халық даңқына деген құштарлық бар. Айта кетейік, 2022 жылдың қаңтар айында Азанов жалған ақпарат тарату туралы істе қорғау құқығына ие болған Әбжанды қорғаған болатын (ҚР ҚК 274-б.2-Б. 3-т.).

Сонымен қатар, Әбжанды ұстау туралы Джордж Сорос адептері «Әділ жол» ҮЕҰ-ның өкілі Тамар Калеева мен Құқықтық медиа-орталықтың директоры және тең құрылтайшысы Диана Окремова өз пікірін білдірді.

Осы уақытта Ержан Оразалинов Әбжанның Telegram-арнасын жүргізе бастады.