Өзін қазақтың бірден бір оппозициялық саясаткері деп есептейтін Мұхтар Әбілязов режимге қызмет етеді деп кінәләп жүрген Арман Шораев та өзін нағыз оппозиционер деп есептейді. Әлеуметтік желілердеәр түрлі жағдай, оқиғаларға қатысты пікір білдіріп, өзін батысшыл демократ әрі ұлтшыл деп көрсететін Шораев "ескі Қазақстанның жобасы" деген пікір де айтылып жүр. Оның шын мақсаты қандай? Qazpolit.org ресурсындағы мәліметке назар айдарайық.

Шораев Арман Төлегенұлы 1970 жылдың 7 мамырында туған. Әйелі — Шораева Замира Омірбекқызы. Балалары: ұлы — Дәурен (1991), Асқар (1997); қызы — Інжу (2005), қызы (2014). Көкшетау педагогика институтын (1990) «Орыс тілі мұғалімі» мамандығы бойынша тәмамдаған.

Еңбек жолы: 1989-1991 — Көкшетау облыстық радиосының жастар бағдарламаларының редакторы. 1991-1995 — Көкшетау облыстық телерадиокомпаниясының тікелей эфир бағдарламаларының жүргізушісі. 1996-1997 — «Оқжетпес» тәуелсіз ТРК директоры. 1997-1999 — Астана қаласы бойынша КТК телеарнасының меншікті тілшісі. 1999-2004 жылдары — Ақмола облыстық телерадиокомпаниясының төрағасы. 2004-2006 — «Хабар» Агенттігі» АҚ орталық бюросының директоры. 2005 — ҚР Президенттігіне кандидат Н. Ә. Назарбаевтың республикалық қоғамдық штабының баспасөз қызметінің басшысы. 2006 — «Хабар» Агенттігі» АҚ Бас директорының орынбасары. 2006-2007 — ҚР Президенті Әкімшілігінің Әлеуметтік-саяси бөлімінің бас инспекторы. 2007-2014 — «Коммерциялық телевизиялық арна» ақ бас директоры. 2011-2019 — Qazaq kuresi ұлттық федерациясының президенті. ҚР Президенті жанындағы БАҚ (ақпараттық саясат) жөніндегі Қоғамдық кеңестің мүшесі (2005-2014); «Асар» партиясы Ақмола облыстық филиалы кеңесінің мүшесі (2004-2006); «Отан» партиясы Саяси кеңесінің мүшесі (07.2006); ҚР Президенті жанындағы ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің мүшесі болды. 2004 жылы ҚР Парламенті Мәжілісі III шақырылымының депутаттығына кандидат болды.

2014 жылдың қараша айында Арман Шораев «КТК» бас директоры қызметінен кететінін хабарлады. Телеарнаның ресми хабарламасында былай делінген: «Арман Шораевтың басқа жұмысқа ауысуына байланысты Қанат Сахария «Коммерциялық телевизиялық арна» АҚ-ның жаңа бас директоры болып тағайындалды».

«КТК» телеарнасының ақпараттық бағдарламалар дирекциясының бас редакторы Александр Подойников кетер алдында Шораев телеарна командасына жұмысы үшін алғысын білдіргенін айтып берді. «Ол осы жылдар ішінде кетуге асыққанын, бірақ жібермегенін айтты. Енді басқа жобалармен айналысады», — деді ол.

«Шораев қажет болған жағдайда жаңа басшыға кеңестерімен көмектесуге дайын екенін білдірді. Екеуі де жолдастар екенін мойындады, көп нәрсе бірге өткенін айтты», — деді Подойников.

Жұмыстан босатылған күні Шораев Ratel ресурсына сұхбат берді, онда ол жағдайды егжей-тегжейлі сипаттады: «Айрықша ештеңе бола қойған жоқ, мен кейінгі екі-үш жыл ішінде мені осы лауазымнан босатуды өтіндім, өйткені менің ойымша, бір лауазымда 8 жыл жұмыс істеу өте ұзақ, мен брежневщинам жоқ адаммын. Мен үшін бұл сөзсіз баға жетпес тәжірибе болды, бірақ сонымен бірге әрі қарай дамып, алға жүруіміз керек. Сонымен қатар, менің көптен бері жалдамалы директор емес, өзім үшін жұмыс істегім келеді, ол үшін менде бәрі бар. Менің өз жобаларым бар, соның ішінде өзім құрған "Барыс" қоры және басқа да жобаларым бар, сондықтан мен үшін бұл жаңа мүмкіндіктер».

Алайда Шораевтың кетуі оның шешімі емес деген қауесет тарады. Арман Төлегенұлының тұсында арнада ақпараттық бопсалаудың қылмыстық ізі пайда болды.

Аймақтық әкімдер айла-шарғы жасау объектілері айналды деген қауесет тарады, оларға екі нұсқа ұсынылған-мыс: жағымсыз прайм-таймға қосу немесе белгілі бір қоғамдық бірлестікті қолдау ретінде белгілі бір ақша аудару. «КТК» басшысының әрекеттері туралы арна акционерлеріне белгілі болып, ішкі талқылаулардан кейін Шораев бұрынғы жұмыс орнынан «абыроймен» кетті.

ҚБ-ға келетін болсақ, Шораев «КТК» басшысы бола тұра, «Қазақстан барысы» қазақ күресін дамыту қорын белсенді түрде ілгерілете бастады. Кейін телеарнадан масқара болып шығып қалуынан кейін дәл осы жобамен жан берісіп айналыса бастады. Бірақ мұнысы спорттық ірі даулардан құтқара алмады. Олар әділетсіз төрешілікпен, қатысушылардың лайықсыз мінез-құлқымен, допинг үшін дисквалификациямен байланысты болды.

Бірақ, спорттық «жетістіктерден» басқа, Шораев өзін идеологиялық тұрғыдан да көрсетіп, қарапайым қазақ ұлтшылының өзіне айналып шыға келді. 2018 жылы ол Марғұлан Боранбайдың мәнерінде қостанайлық адвокат Евгений Вожжовтың тұрғылықты жері туралы ақпарат үшін ақшалай сыйақы беруге уәде берді. Соңғысы Фейсбукте қазақ әйелдеріне қатысты өте еркін мазмұндағы пост жариялаған еді.

Вожжовтың мекенжайын Шораев ақыры тапты. Ол Facebook-парақшасында адвокатпен кездескені туралы айтты: «Бүгін Вожжовпен кездестім. Біздің кездесуіміз оған ештеңе болмайды деп көндіргеннен кейін ғана мүмкін болды, оның аяқ-қолы сау болатынына сендірдім. Көрудің өзі аянышты дей аламын. Бұл адам шын мәнінде қорқып қалған, есін жоғалтардай күйде. Әр сөзіне өкінетінін, кешірім сұрайтынын қоса береді. Әкесі де қазақша білетін болып шықты, балалары да балабақшада қазақ бөліміне барады екен. Шын-өтірігін тексеріп жатпаймын. Бірақ бұл бастысы емес. Бастысы, бұл адамның басында "вата" еселеніп азайыпты.Ең бастысы, виртуалды кейіпкерлер – Кремльшіл нацистер мен сепаратистердің неше түрлісі енді бір нәрсені түсінуі керек – абайсызда жазылған кез келген сөз үшін олар нақты өмірде дербес жауап беруі керек. Біздің кездесуіміз қасиетті Рамазан айының қарсаңында өткені үшін Евгенийдің жолы болды».

Шораевпен Евгений басқа уақытта кездессе не боларын бұрынғы медиа-менеджер айта қоймады. 2018 жыл ұлтшылдар үшін «ведьма» аулаудың сәтті жылы болды. Шораев пен Серікжан Мәмбеталин бастаған ұлттық патриоттардың бәрі «Қазконтент» АҚ Директорлар кеңесінің тәуелсіз директоры Константин Горожанкиннің сөзіне шүйлікті.

Экономист Рахым Ошақбаевтың қолына Түркістан облысы Абай ауылындағы 7 жасар баланы зорлау ісі бойынша тергеудің аяқталғаны туралы Горожанкиннің мынадай жазған пікірі түскен: «Бұл тұқымнан. 19 ғасырдағы Қазақстандағы саяхатшылардың жазбаларында жергілікті тұрғындар арасында гомосексуализм және қаскөйлік туралы жиі айтылған».

Осы кезде ұлттық патриоттар баланы бірден ұмытып, бар назарын Горожанкинге аударды. Шораев пікір авторына «мұрнын бет қылатынын» айтты, бірақ соңында оны сотқа беруге «келісті».

Қазақ ұлтшылы Шораев Украина мен Ресей арасындағы қарым-қатынасқа аса мұқият шолып отырады, бұл оны осы әлеуметтік топтың басқа өкілдерімен байланыстырады. Оның әлеуметтік желілердегі парақшасы толығымен анти-ресейлік және анти-путиндік посттармен көмкерілген. Ал бүкіл Украинаға деген сүйіспеншілік соншалықты зор, 2020 жылдың тамызында Арман Шораев Марғұлан Сейсембаймен және басқа да азаматтық белсенділермен бірге Киевке — Михаил Саакашвилимен кездесуге барып, соңғысына шапан жапқаны бар.

Арман Шораев пост жазғанда өте сақ жүреді десек өтірік болып кетер. Ол тіпті қылмыстық іс бойынша айыпталушы болған жайы бар. 2020 жылдың сәуірінде ол Қарағандыда төтенше жағдай кезінде жалған ақпарат таратқаны үшін ұсталды.

«Азамат А.Т.Шораев бірнеше рет әлеуметтік желілер арқылы шындыққа сәйкес келмейтін көрінеу жалған мәліметтер таратқан. Өз іс-әрекеттерімен А. Т. Шораев төтенше жағдай кезінде қоғамдық тәртіпті бұзу және қоғам мен мемлекеттің заңмен қорғалатын мүдделеріне айтарлықтай зиян келтіру қаупін тудырды», — деп түсіндірді полиция.

Екі күннен кейін адвокат Жохар Өтебековтің күшімен Арман Шораев ешқайда кетпеу туралы қолхатпен босатылды, ал оның парақшасында мынадай хабарлама пайда болды: «Арманның үндеуі. Құрметті достар, маған тағылған айыптар бойынша мынаны түсіндіремін. Төтенше жағдай мен карантин кезінде расталмаған ақпаратты жариялағанына өкінемін. ТЖ және карантин режимін бұзбауға және тексерілмеген материалдарды жарияламауға міндеттенемін. Құрметпен, Арман Шораев».

25 сәуірде Өтебеков былай деп мәлімдеді: «ІІМ тергеушісі қылмыстық құқық бұзушылық құрамының болмауына байланысты Арман Шораевқа қатысты көрінеу жалған ақпарат тарату туралы қылмыстық істі тоқтатты!».

Бұлтарыстардан құтылып щыққан Шораев Bank RBK басқарма төрағасы Наталья Акентьеваға мен банк иесі Владимир Кимге қарсы шабуылды бастады, 2020 жылдың маусымында оларды «біздің еліміздегі сепаратизмнің негізгі көшеттері» деп атады: «Жақында біздің елдегі Он ТВ телеарнасының толқындарында түбегейлі "ватаға" айналып кеткен және агрессивті ресейлік "Звезда" телеарнасы жұмысын бастады. Бұл Кремль өзінің көршілеріне және басқа да милитаристік авантюраларына агрессиясының логикасын түсіндіруге тырысатын арна.

Сөйтіп, ол өзінің барлық контентін мемлекеттік тілге адал аударады. Енді, менің ана тілімде, Абай тілінде ол бізге, қазақтарға Украина мен украиндар, Грузия мен грузиндер, Молдова мен молдавандар қандай жаман екенін және Қырым неге Ресей екенін түсіндірумен әлек.

Бізге жартылай ватаға айналған ОРТ аз болғандай, енді осындай зомби арнасы қосылды. Сонымен қатар, бұл арна OTAU TV-де таратылатын тегін арналар пакетінде.

Осыдан кейін Ким ен бикештің не қатысы бар деп сұрасаңыз, телеарна иесі РБК банкі». Қазақстанның сол кездегі ақпарат және қоғамдық даму министрі Аида Балаева Шораевтың жазбасына оң көзқарас танытып, 1 шілдеде әлеуметтік желілердегі парақшасында арнайы мәлімдеме жасады, онда ол барлық телеарнаның редакторларынан осындай әскери-тарихи және ғылыми танымал бағдарламаларды таратуды тоқтатуды талап етті.

2021 жылдың 27 мамырынан бастап Марғұлан Боранбайдың серіктесі Эльмар Құсайынов екі жазба жариялап, оны саяси қайраткерлерге, қоғам белсенділері мен блогерлерге арнады, ол үндеуінде уақытша ұстау изоляторында жатқан Марғұлан Боранбайды қолдауға шақырды.

Өз жарияланымында ол бұрынғы медиа-менеджер Арман Шораевты, пиязшы Мұхтар Тайжанды, блогерлер Ғалым Байтұқты, Шолпан Әли мен Жанна Ильичеваны, жалықаралық құқық бойынша заңгер Руслан Түсіпбековті, нұротандық Айдос Сарымды, саясаттанушылар Расул Жұмалы мен Дос Көшімді, жылқышы Қанат Тісібековті, депутат Ерлан Саиров пен Қазыбек Исаны, бұрынғы шенеунік Мұрат Әбеновті, ұлтшыл Қуат Ахметов, адвокат Бауыржан Азанов, «Ақ жол» лидері Азат Перуашев және басқаларды белгіледі.

Алдымен Мұхтар Тайжан оңшыл көшбасшыға деген адалдығын дәлелдеуге тырысты, бірақ кейіннен жазбадан белгіні алып тастады. Мұнысы дұрыс болған сияқты: жаңадан құрылған Жер комиссиясының мүшесі үшін мұндай қолдаудың уақыты емес.

Арман Шораев болып жатқан жағдайға өзінің қатыстылығы туралы тұспал қалдырмай, белгіні үнсіз ғана алып тастады.

Ғалым Байтұқ алдымен пікір жазып, кейін өзінің досы Марғұланға адал екенін растай отырып, бірнеше жарияланым жасады. Алайда, мұнда достық қана емес, қаржылық қатынастар да бар сияқты. «Қазақстанның Интернационалы» лақапатымен тіркелген қолданушы өз пікірінде Боранбай Байтұқ арқылы ҚР Қоғамдық даму министрлігінен жалпы алғанда 300 млн теңгеге жуық қаражат алғанын атап өтті.

Негізі бұл ақша тарихтағы маңызды тарихи кезеңді, өткен ғасырдың отызыншы жылдарындағы ашаршылықты зерттеуге бағытталуы керек еді. Алайда, «Қазақстанның Интернационалының» нұсқасы бойынша Байтұқ пен Боранбайдың қалтасына кеткен соманың басым бөлігі ботоферма құруға жұмсалған, оның көмегімен Қазақстанның ұлы ұлтшылдары әлеуметтік желілерде өзара ұлттық негізде дауласқан ұлтшылдық және ресейшіл сипаттағы фейктерді жасады. Осылайша, әлеуметтік шиеленіс жасанды түрде жасалып, нақты қолданушылар дауға тартылды.

Азанов, Тісібеков, Түсіпбеков Боранбайға қолдау білдірді. Ильичева, Әбенов, Перуашев және тағы басқалар постты елеусіз қалдырды. Тоғыз айлық бан 2021 жылдың сәуір айынан бастап Арман Шораев Фейсбуктен жоғалып кетті. Алайда ілуде бір сұхбаттар беріп жүрді. Мысалы, «Qasqa Jol» youtube-арнасына берген сұхбатында ол ЛГБТ қауымдастығының өкілдері үкіметте жұмыс істейтінін және олар бір-бірін қолдайтынын айтты.

Біраз уақыттан кейін тағы бір сұхбатында Шораев Қазақстанға талибанның қаупі туралы пікір білдірді. «Кейінгі күндері маған Талибан, Ауғанстан туралы жиі сұрақ қойылады, сондықтан мен қазақтар үшін, Қазақстан үшін жақын болашақта талибаннан ешқандай қауіп жоқ деп айтқым келеді. Бізде, Өзбекстан мен Қырғызстандағыдай, өзіміздің ішкі проблемаларымыз жеткілікті, оларды біз бірінші кезекте шешуіміз керек… Ауғанстан – біздің әрқайсымыздың басымызда, әрбір қазақ – тәліп», — деген қорытындыға келді Шораев.

Шораев Facebook-те тек 2022 жылдың 9 ақпанында әлеуметтік желі оны 9 айға «банға тыққанын» айтты. Шындыққа жанаспайды, бірақ өзіне ыңғайлы. Қаңтардағы бүлік туралы ештеңе айтпаудың амалы болды.

17 ақпанда қоғамдық белсенділер «қазіргі сәтті және елдің болашақ дамуын бағалау туралы арнайы мәлімдеме жасады».

Қол қоюшылар компаниясы да жетісіпті: Арман Шораев, Бақытжан Бұхарбай, Бақытжан Төреғожина, Жохар Өтебеков, Ермұрат Бәпи, Дина Елгезек, Досым Сәтбаев, Қарлығаш Еженова, Марғұлан Сейсембай, Мұхтар Жәкішев, Санжар Боқаев, Тоғжан Қожалиева.

Өз жазбасында олар «Республиканың болашақтағы жағдайына қатысты өз ұсыныстарын кең жұртшылыққа және ел басшылығына жеткізуді» ұйғарыпты.

«Біз қаңтардағы қайғылы оқиғалардың куәсі болдық, оның себебі адам құқығын таптап, демократияның барлық институтын тұншықтырған қатал және әділетсіз автократия режимі болды. Біз мұны айыптаймыз.

Біздің қоғамның қайғылы қаңтарда жасаған құрбандықтары бекер кетпеуі үшін біз елдің болашағы туралы өз көзқарасымызды ұсынамыз», — делінген үндеуде.

Қол қоюшылар бірнеше ұстанымын атап өтті, бұл қағидаларды ұстану «адами капиталдың дамуын және бүкіл әлемдегі барлық талантты отандастарымыздың елге оралуын барынша қамтамасыз етеді»: бостандық, әділет, мүмкіндіктер теңдігі. Әрі қарай, шындық пен реализмге ешқандай қатысы жоқ ұзақ ойлар болды.

Тек 11 ақпанда Шораев қаңтар трагедиясы туралы хабардар екенін айтты. Бірақ оппозицияның әдетіне салып, наразылығын бүлікшілерге бағыттай қоймады. «Ішкі істер министрі және азаптауға қатысы бар барлық адам қылмыстық жауапкершілікке тартылуы тиіс», — деп жазды ол. 14 ақпанда Шораев «Слава Украине!» деуін бастады, келесі күні – аватарын ауыстырып, оған украин туын қойды. Ал, 24 ақпанда Арман Шораевтың жұлдызды сәті басталды.

Арман Шораев, Тоғжан Қожалиева, Досым Сәтбаев, Вадим Борейко, Дәулет Әбілқасымов және Марат Тұрымбетовтер Украинаға көмек ретінде қаражат жинайтынын жариялады. Бұл істі Украинаның Қазақстандағы елшісі қолдай жөнелді.

Қазақстандықтар — бірі эмоциямен, ал бірі бүкіл орыс атаулыға өшпенділік сезімімен Тоғжанның жеке картасына жалпы сомасы 150 млн теңге жинап берді. Осыдан кейін біртүрлі оқиғалар. Блогер Антон Бударов бұл жағдайға шам ала түсіпті.

«Қазақ ұлтшылдары Украинаға гуманитарлық көмек үшін жинаған ақшасын Украина елшісі Петр Врублевскиймен бірге жымқырды. Берген есебінде басқа адамдардың видеолары мен фотосуреттері ұсынылды», — деп жазды ол.

Бударовтың зерттеуі бойынша, оқиға хронологиясы мынадай: 2022 жылғы 6 наурызда Алматыда Украинаны қолдауға арналған митинг өткен, онда Тоғжан Қожалиева жиналған 300 мың долларға Украинаға гуманитарлық бағытпен 6 рейс жіберілгенін мәлімдейді.

«Одан есебі сұрала бастағанда, ол ашуға ерік беріп, бәрін "ватник", "путиноид", "Кремль агенттері" деп бәрін қорлай бастаған. Құжаттарды бермей қойған. Бұл оның қызметіне деген қызығушылықты арттырып, ол енді белгісіз себептермен мерзімі сәйкес келмейтін чектерді жариялай бастады. Сөйтсек, чектерді "қолма-қол ақшаға айналдыру компаниялары берген".

Шағым күш алып кеткен соң ол сыбайластарымен бірге баспасөз мәслихатын өткізді. Баспасөз мәслихатында ешкім ешқандай құжат көрсеткен жоқ, ол барлық деректі жоққа шығарып, папкасын ербеңдете берді», — дейді Бударов. Шағым күш алып кеткен соң ол сыбайластарымен бірге баспасөз мәслихатын өткізді. Баспасөз мәслихатында ешкім ешқандай құжат көрсеткен жоқ, ол барлық деректі жоққа шығарып, папкасын ербеңдете берді», — дейді Бударов.

Бұдан әрменгісі тіпті қызық. Журналистердің өтініші бойынша Украина елшілігінің қызметкері жүк құжаттары мен есеп ұсынды, олардың ішінен инвойстарда бағалар кейбір позицияларға 5 есеге дейін көтерілгені, сондай-ақ 400 кг ұнтақталған бұрыш жіберілгені белгілі болды. Ал осы бұрыштың бағасы төрт есе жоғары болып көрсетілген.

Сол баспасөз мәслихатында Арман Шораев Украинаға гуманитарлық көмек ретінде брондалған жилеттер жіберілгенін айтты. Ал бірақ брондалған кеудешелерді жіберу қылмыстық жауапкершілікке әкеп соғады – ҚР ҚК-нің 275-бабы (7 жылға дейін).

Айтпақшы, кейбіреулер Шораев бүгінде Қазақстанның Украинадағы Төтенше және Өкілетті елшісі Президент Әкімшілігінің бұрынғы бірінші орынбасары Дархан Кәлетаевпен достық қарым-қатынаста екенін айтады. Дәл осы Кәлетаевтың өтініші бойынша Шораев Президент жанындағы ұлттық қоғамдық сенім кеңесіне кірген, бірақ кейінірек бұл органнан кетуге мәжбүр болды.

Дәл осы Кәлетаевпен, сондай-ақ Алматы облысының әкімі Бозымбаевпен достығы Шораевты оппозициялық қызметке итермеледі деп есептеледі – дәл осы адамдар ҰҚК-де оған қатысты жинақталған компромат елге тарап кетпеуі үшін тер төккен делінеді. Бірақ бұл қауесет.