Жақында биліктің өзінің ізіне түсіп артына адам салып қойып, әр басқан қадамын аңдитыны туралы мәлімдеген экс-шенеунік, азаматтық белсенді Санжар Боқаевтың осы хикаясына орай саяси сахнада танымал болған аты шулы Бударов ойға келеді. Оның саяси алаңда не тындырып жүргені, жалпы мақсаты не екенін түсіну үшін qazpolit.org ресурсындағы материал назар аударарлық. Антон Юрьевич Бударов — алматылық азаматтық белсенді. Қазір «Мандела эффектісі» деп аталатын «Азаматтық патруль» арнасын құрған адам.
«Сен ешқашан болып көрмеген нәрсені көрдің! Билік мені қудалай бастағаннан кейін (Антон Бударовты) арнаның профилін өзгертуге мәжбүр болдым. Бұрын арна Азаматтық Патруль – Қазақстан деп аталған, енді ол Мандела эффектісі деп аталады. Біз азаматтардың санасын оятуға бағытталған қоғамдық қозғалыс болдық, өкінішке қарай, бұл қызмет билік тарапынан жазасыз қалмады. Олар қылмыстық істерді барлық басқа блогерлер мен қоғам белсенділері сияқты біздің қозғалыс жетекшілерін жалдауға, жүйеге келтіруге тырысты. Жаулардың (идеологиялық) қуанышына жұтылуға ниет те, мәні де болмады, сондықтан арнаның профилі өзгерді. Енді осы арнада пропаганда схемалары ашылып жатыр. Бізді бір бөлігі еткісі келген пропаганда сол. Біз интернеттің үгіт-насихат рупорларын әшкерелейміз, сыбайлас жемқорлық схемаларын көрсетеміз, Отанымызды құртатын нағыз қылмыскерлердің есімдерін атаймыз – тағдырдың өзі бұл арнаның миссиясын белгілеп берді», — делінген арнаның сипаттамасында. Арна 2016 жылдың қазан айында құрылды, оған 108 мың адам жазылды.
Қашқын блогер
2020 жылдың қыркүйегінде Антон Бударовқа қатысты «көрінеу жалған ақпарат тарату» деген 274-бап бойынша қылмыстық іс қозғалды. Зардап шеккен тарап ретінде Алматы полиция департаментінің парақор-полицейінің айналасындағылар шықты. «2020 жылдың 14 тамызында Қазақстан БАҚ-тарында Қазақстан Республикасы полиция департаментінің ірі шенеунігі шамамен 600 000 еуро сомасындағы бюджет қаражатын жымқырғаны туралы жаңалық пайда болды. Мен – Бударов Антон, азаматтық белсенді бола отырып, пандемия кезіндегі елдің жағдайын ескере отырып, бұл жаңалыққа бей-жай қарай алмадым және қоғамның назарын сыбайлас жемқорлықты қабылдаудың төмен деңгейіне аударуға шешім қабылдадым, оны Гражданский Патруль YouTube арнасында интернетте бейнеролик жариялап, жүйеден тыс БАҚ көмегімен жасауға шешім қабылдадым», ― деп жазды Бударов Facebook-парақшасында. 23 тамызда оның YouTube-арнасында қарапайым полиция қызметкерінің көлігі мен үйінің дроннан түсірілген, сондай-ақ блогердің ұсталған жемқордың әйелімен домофон арқылы сөйлесуге талпынған әрекеті түсірілген видео пайда болды. Осыдан кейін Алматы полиция департаменті белгісіз адамның арызы бойынша қылмыстық іс қозғады (Антон Бударовтан қылмыстық істің егжей-тегжейін жарияламау туралы қолхат алынды) және 27 тамызда 120 мыңнан аса қаралым жинаған видеоның авторы жауап алуға шақырылды.
Видеода 2020 жылдың 29 қаңтарына дейін Алматы полиция департаментін басқарған Серік Күдебаевтың есімі аталғаннан кейін полицейлер арасында белсенділік пайда болды деген сыбыс бар. Антон Бударов «парақор полицейдің үйі» ролигі жарияланғанға дейін төрт күн бұрын ол сол арнада жаяу жүргіншілер аймағын күрделі жөндеу құнына қатысты тағы бір материал орналастырғанын айтты. Сөйтсек, тротуар плитасының бір метрі бюджетке жарты миллион теңгеден астам сомаға шығындалған. Күтпеген жерден тендерді мәслихат депутаты — «Эталон» зауытының директоры жеңіп алыпты. Бударов бұл ақпараты сыбайлас жемқорлыққа қарсы агенттік тарапынан қызығушылық болғанын мәлімдеп үлгерді. «Мен туралы ІІМ-де не ойлайтынын білмеймін, олар мені қандай да бір жолмен сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметпен байланысты деп ойлайды, бірақ олар қателеседі, мен сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің жұмысын өте жоғары бағаламаймын, бірақ мен ІІМ жұмысын одан да төмен бағалаймын. Неліктен? Өйткені сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет маған қарсы жалған іс қозғамайды – міне", ― деп жазды Бударов. Бударов өзіне бір айдан астам уақыт бойы сыртқы бақылау жүргізілгенін айтты. Ол тұрғылықты жерін ауыстыруға мәжбүр болды. Кейбір мәліметтер бойынша, Бударов біраз уақыт Ресейде жасырынған.
2021 жылдың сәуірінде Бударов сенсациялық оқиғаның егжей-тегжейін айтты. Біз мәтінді толығымен жариялауды ұйғардық: «247 миллион теңге жымқыру ісі естеріңізде ме, сол себепті маған қатысты қылмыстық іс ойлап табылған еді ғой? Ақыры бұл іс сотқа жетті. Мен – Бударов Антон Юрьевич, сол жымқыру ісі туралы хабарлағаннан кейін полиция маған қатысты іс қозғаған. Істі Әділ Салаев (репрессия бөлімінің бастығы) фабрикалаған, ал ол бұл істі Нашарбеков Абдулави Абдуллаевичтің басшылығымен жасаған. Мен жағдай туралы қысқаша айтып берейін.
Ағайынды үш жігіт болған. Екеуі жемқор мусор (кешіріңіздер, бұл адамдарға қатысты жеке сұрағым бар, өз ісі үшін жауап беруі үшін барымды саламын), біреуі кәсіпкер-сымақ, үшеуінің де фамилиясы Нашарбеков. Аэрофототүсіріліммен мен осылардың үйін көрсеткенмін. Бір мусор кадрлық саясатты басқарады (ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ІШКІ ІСТЕР МИНИСТРЛІГІНІҢ ОҚУ ОРТАЛЫҒЫ РЕСПУБЛИКАЛЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК МЕКЕМЕСІ (АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ), сол мусор өз ақымақ бауырын (қазір тергеуде) басқа бөлімге жұмысқа тұрғызған (Процессингтік орталық). Олар тіпті процессингтік орталық дегеннің де не екенін білмеген сияқты, себебі бұл негізі полицейлер істейтін жұмыс емес, бұл жақта құжатпен жұмыс істейді және дені дұрыс ментке бұл жазалап істететін жұмыс, бірақ Нашарбеков та дені дұрыс карьера құрғысы келмегендей, әйтеуір бір жерде орналассам болды дегендей келген сияқты, әйтеуір ақымақ інісіне ағасының тауып берген жұмысы.
Бірааақ, олар айыппұлдан түсетін ақшаны қазынаға емес, өз қалтасына салды. Оған қоластындағы адам көмектескен (дәл осы адам видеода кісендеулі кетіп бара жатыр).
Қулығы асқан дымы жоқ, ақшаны алып, қалтасына салып отырған. БОЛДЫ. Бар жемқорлық схемасы осындай. Мұны тіпті жемқорлық деп те, БАҚ жазатындай айыппұлды «жылыстату» да емес. Бұл жылыстату емес, нағыз ұрлық!
Әрине, бұл схеманы Қанат Таймерденов те, Серік Күдебаев та білді. Оған қатысы да болды, 247 миллион деген сома да азайтып көрсетілгені. Сондай-ақ, бұл іске Жоғарғы Соттың судьясы да қатысты, ол туысы болып келеді, Қанат Таймерденов те 01-ге тура сондай туыс болып келеді.
Қылмыстық іс қозғалғаннан кейін Нашарбеков Айдынның (процессингтік орталықтың бастығы) қоластындағы қызметкер қамалды, ал Нашарбековтің өзі қайда болды? Әрине, ұй қамауында. Ал оның бауыры Нашарбеков Абдували қызметінен алынды ма? Жоқ, әрине! Сол мусор Нашарбеков Абдували Абдуллаевич өз бауыры Нашарбеков Бақыттың (скриншотты қараңыздар) арызы бойынша маған қатысты жалған іс ойлап тауып отыр. Бабы: ҚР ҚК-нің 274-бабының 2-бөлігінің 3-тармағы. Осы істі сосын парақорлардың жеке өміріне қол сұғу бабына алмастырғысы келді, ал бұл баппен мен 7 жылға түрмеге тоғытылар едім! Мынадай сұрақ туындайды: бір жемқор үйінде демалып жатқанда, полицей болып жүрген ағасы іске араласып, қалайша жалған істер қозғайды?
Әділ Салаевқа келейік! Повестканы маған берген дәл осы адам, жалған іс бойынша қорғану құқығы бар куәгер ретінде мені іске тартқан дәл осы адам! (Салаевтың кабинетінде болған әңгіменің диктофонға жазылған аудиосы бар).
Осыған байланысты антикорға жазғанмын, антикордың жемқорлары жалған істерге араласатын құқығы жоғын айтып жауап берді, сосын прокуратураға жаздым, олар не істеді? Ештеңе.
Мені бір айдан бері аңдыды, малғұндар менің артымнан қалуы үшін құпия бөлімдегі жоғары лауазымды полицейдің үйінің маңындағы құпия пәтерге көшуіме тура келді, сол кезде ғана олар сыртқы бақылауды тоқтатты, бірақ әлі күнге жеке деректерді заңсыз жинау жалғасып келеді!
Маған қатысты іс САЯСИ негізде қозғалғандықтан, прокуратураның да, антикор мен ІІМ-нің де мені қорғауға ниеті болмауы осыны айғақтап отыр, сондықтан мен сотқа жүгінуіме тура келеді».
Әшкерелеуші-шындықсүйгіш
Антон Бударов Санжар Боқаевтың не айтып, не қоярын мұқият қадағалайды.
Сонымен, Бударовтың айтуынша, 2006 жылы Санжар Боқаев оң жақ тізгінді машина иелерінің наразылықтарын басқарған. Бұл уақытта мұндай көліктерге толықтай тыйым салу мәселесі көтерілген. «Кейін Санжар Боқаев әкімдікке жұмысқа орналасты. Бірақ наразылық кезінде ол жоғалып кетті, кейінірек көзге түсіп, сұхбат берді, сосын ол Бішкекке іскерлік сапармен барды. Оның Бішкекте қандай істері болды?» — деп сұрағын қояды Бударов. Ол Бішкекте Боқаев саяси партиямен ынтымақтасып, 2008 жылы «Баштама» қорының жетекшісі болды деп өзіне-өзі жауап береді. «2009 жылы "Баштама" ҚҚ Қырғызстан президенттігіне кандидат Бәкиевтің "жалған" рейтингтерін растады, 2010 жылы бұл төңкеріс пен үлкен қасіретке әкеп соқты, Бәкиев билікке келді, кейінірек Бәкиев сыбайлас жемқорлықты басқарды, біраз уақыттан кейін бүлік болды және ол елден Беларуське қашып кетті! "Баштама" қорын басқаратын Санжар Омарұлы Боқаев оның жетекші рейтингтерін қолдады», — деп жазды Бударов. Боқаев Қырғызстанда ынтымақтасқан партия «Ар Намыс» деп аталады және 1999 жылы құрылған.
Антон Бударов тағы бір оқиғаны айтып берді, онда ол саясаттанушы Боқаев неге кенеттен өзін өндірісші деп атай бастағанын түсіндіреді.
2019 жылдың 30 желтоқсанында Боқаев «МастерГрад» компаниясының үлесін Бекежан Дәуренқұловтан сатып алды. Бударовтың жазғанына сенсек, Боқаев Дәуренқұловпен 10 жыл бұрын жағымсыз жағдайларда танысқан. Мән-жайы мынадай: «2011 жылы олигархтар Машкевич пен Тельман Исмаилов "Жібек Жолы" базарын сатып алды, құрылысты бастады, "Черкизовский" Боқаевты директор (бақылаушы) етіп тағайындады. Құрылыстың мердігері "Аламан Құрылыс" ЖШС болды, "құрметті" олигархтар Боқаевпен бірге мердігерді 5.5 млн долларға лақтырды, мердігер Президентке жүгінді, жұмысшылардың төлейтін ештеңесі жоқ деп алаңдады. Директордың аты-жөні Бекежан Дәуренқұлов, дәл өзі! 2019 жылы сол "МастерГрад" Боқаевқа қайта тіркелді, яғни, бұл рейдерлік. Боқаевтың бизнеске де, өндіріске де қатысы жоқ». Бударов тротуарда скутермен келе жатқан Бокаев қызды қалай қағып кеткенін еске алды. Мұның бәрі 2021 жылдың күзінде болған екен. Боқаев бұл оқиға үшін кешірім сұрамаған, ал баланың анасын БАҚ-қа берген сұхбатында ақыл-есінен айырылған әлдекім ретінде көрсетті.
Біреу тапсырыс берген бе?
Бударовтың Боқаевты әшкерелеуінің ішінде ең қызығы Украинаға гуманитарлық көмек жинау туралы оқиға болды. «Қазақ ұлтшылдары Украинаға гуманитарлық көмек үшін жинаған ақшаны Украина елшісі Петр Врублевскиймен бірге ұрлады. Есеп беру ретінде басқа адамдардың видео және фотосуреттері ұсынылды. Жиынды ұйымдастырушы Тоғжан Қожалиева, Арман Шораев, Досым Сәтбаев, Санжар Боқаевтар», — деп жазды Бударов. Бударовтың тексеруіне сенсек, оқиға хронологиясы мынадай: 2022 жылғы 6 наурызда Алматыда Украинаны қолдауға арналған митинг өтке, онда Тоғжан Қожалиева жиналған 300 мың долларға Украинаға гуманитарлық бағытпен 6 рейс жіберілгенін мәлімдеді. «Оған шот-фактуралар сұралды, ол ашуланып, бәріне тіл тигізе бастады, жиналғандарды "путинойдтар", "ватниктер" және "Кремль агенттері" деп атады. Құжаттарды да бермеді. Бұл оның қызметіне деген қызығушылықты арттырып, қандай да бір себептермен мерщімі сәйкес келмейтін чектерді жариялай бастады. Сөйтсек, чектер "қолма-қол ақша компанияларынан" алыныпты. Ақыры шағым көбейіп, ол серіктестерімен бірге баспасөз мәслихатын өткізді. Баспасөз мәслихатында ешкім ешқандай құжатты көрсеткен жоқ, ол барлық деректерді жоққа шығарып, бірақ қолындағы қалың папканы ашып көрсете қоймады», — дейді Бударов. Әрі қарай тіпті қызық. Журналистердің өтініші бойынша Украина елшілігінің қызметкері жүк құжаттарын ұсынды, олардың ішінен инвойстарда бағалар кейбір позицияларда 5 есеге дейін көтерілгені, сондай-ақ 400 кг ұнтақталған бұрыш жіберілгені белгілі болды. Бұл жағдайда бұрыштың бағасы төрт есе жоғары болып шыққан. Сол баспасөз мәслихатында Арман Шораев Украинаға гуманитарлық көмек ретінде денеге оқ өткізбейтін брондары жіберілгенін айтты. Алайда бронды кеудешелерді жіберу қылмыс саналады — ҚР ҚК-нің 275-бабы (7 жылға дейін).
23 мамырда Антон Бударов Telegram-каналында Тоғжан Қожалиева «Дикий Арманның ағаларымен кездескенін жазды, оларды Бекболат Тілеухан байланыстырған» деп жазды. «Ол Бекболат Тілеуханмен екіұшты қарым-қатынаста, бірақ соған қарамастан ол онымен кездесті. Кездесудің себебі мені тауып, жазалау болды», — деді Бударов. Оның айтуынша, қазіргі уақытта ол Қазақстанда. Алайда, ол өзінің нақты орнын жариялауды деп санамайды. Дегенмен, Бударов Алматыда 18 маусымға жоспарланған еңбек ұжымдарының құқықтары үшін митингке қатысуды жоспарлап отырғаны белгілі.